مرحله ی جدید نهضت در نجف

مرحلهي جديد نهضت در نجف

رفتار امام در نجف با احتياط و پنهانكاري همراه بود و اين شيوه، دو نتيجه داشت: نخست اين كه، افراد كمتري مورد تعقيب ساواك كه همه جا مراقب امام بود، قرار ميگرفتند و دوم اينكه، رژيم در بررسي از فعاليت امام دچار اشتباه ميشد و به اهداف و شيوهها و فعاليتهاي وي پي نميبرد و در نهايت نميتوانست برنامههاي او را خنثي يا در مسير اجراي نقشههايش مانعي ايجاد كند. به همين دليل، گاه نزديكترين افراد، حتي حاج آقا مصطفي تا مدتها از فعاليتهاي امام بيخبر ميماند و تنها زماني كه طرحها اجرا ميشد، نزديكان امام، مثل ديگران از آن آگاه ميشدند. اين موضع به اندازهاي جدي بود كه گاهي ساواك دچار اشتباه ميشد و در گزارشهايش مينوشت: آيتاللّه خميني سعي دارد از هر اقدامي كه موجب تشديد بدبيني و سوءظن دولت شود، خودداري كند.(230)

شيوهي پنهانكاري امام، چنان رژيم را فريب داد كه سفارت بغداد در گزارشهاي محرمانهي چهارم بهمن 1344 نوشت:

 

آقاي خميني از چندي به اين طرف به كلي خود را از صحنهي سياست خارج كرده و به صورت جدي سرگرم تدريس و نماز جماعت ميباشد.(231)

 

ساواك با چنين برداشتهايي رژيم را دچار اشتباه بزرگي كرد و شاه به تصور اينكه خطر رفع شده است، به فكر تحكيم قدرت لرزان خود افتاد. در همين راستا اصول 38، 41 و 42 متمم قانون اساسي را به منظور اعطاي عنوان نائبالسلطنه به همسر شاه، بهدست مجلس مؤسسان،(232) تغيير داد تا وقفهاي در كار سلطنت پيش نيايد.

رهبر نهضت اسلامي، نخستين اعلاميهي خود را از نجف اشرف و در شرايطي صادر كرد كه رژيم در خواب بود. اين اعلاميه كه در 27 فروردين 1346 خطاب به حوزهي علميه صادر شد، استادان، طلبهها و مردم را به پايداري و پرهيز از هر نوع سازشكاري، عقبگرد يا سهلانگاري دعوت ميكرد و نسبت به نقشهي خائنانهي گامبهگام رژيم براي نابودي نهضت هشدار ميداد. امام در اين اعلاميه نوشت:

 

اينها رفتني هستند و شما باقي هستيد. سر نيزه در مقابل عواطف يك ملت دوام ندارد. اين شمشيرهاي كُند عاريتي به غلاف خواهد رفت.(233)

 

امام پايان پيام خود را نيز به اين آيه اختصاص داد: ولاتهنوا و لا تحزنوا و انتم الاعلون ان كنتم مؤمنين.(234)

رهبر نهضت به دنبال اين پيام، نامهي سرگشادهاي خطاب به هويدا فرستاد و نكات مهمي را، به عنوان نصيحت، با ملت ايران در ميان گذاشت.

امام در اين نامه از جنايات رژيم پرده برداشت و دلايل عقبماندگي ايران را كه جملگي به خيانتهاي رژيم مربوط بود،(235) بيان كرد و در پايان هشدار داد:

 

از قهر خدا بترسيد و از قهر ملت بهراسيد و علما را وادار نكنيد كه با شما به طور ديگر سلوك كنند.(236)

 

بنا به توصيه امام اعلاميه و پيام در يك زمان منتشر شد. براي اين كه به ميزان غفلت رژيم پي ببريم، كافي است بدانيم كه ساواك پنج ماه پس از انتشار، در جريان قرار گرفت و ضمن ارسال گزارشي، پنهانماندن چنين چيزي را بسيار بعيد و دور از انتظار شمرد.(237)

رژيم پس از اطلاع از پيام، رژيم به رفتار سركوبگرانه روي آورد و عدهاي از نيروهاي نهضت، را دستگير و صدها هزار اعلاميه را ضبط كرد.

با وجود سركوب، نخستين جرقهي اعلاميههاي امام، اعتصاب دانشگاهيان در تهران و اصفهان بود كه با همكاري طلاب حوزهي علميهي قم انجام پذيرفت. همزمان با سفر شاه به آلمان نيز دانشجويان ايراني و تعدادي از خارجيان در شهرهاي بن، مونيخ و برلن، عليه شاه تظاهرات شديدي برگزار كردند.